CÁC DOANH NGHIỆP ÁP DỤNG EVFTA KHI XUẤT KHẨU SẢN PHẨM NÔNG NGHIỆP VÀO EU
Sau 5 tháng kể từ khi Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) có hiệu lực, nhiều mặt hàng nông sản xuất khẩu tăng cả về lượng và giá trị. Tuy nhiên, một số mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam vẫn chưa tận dụng được lợi thế từ EVFTA như ngành điều, mật ong, mía đường.
Theo ông Nguyễn Quốc Toản, Cục trưởng Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NN & PTNT), hàng năm, EU nhập khẩu nông sản với tổng giá trị khoảng 160 tỷ USD. Việt Nam có nhiều mặt hàng chiếm ưu thế nhưng một số mặt hàng chưa tận dụng được tối đa lợi thế từ EVFTA để xuất khẩu sang EU.
Ví dụ, Việt Nam là nước xuất khẩu hạt điều lớn nhất thế giới, nhưng vẫn chưa được hưởng lợi từ việc xuất khẩu hạt điều chế biến sang thị trường EU. Dù có lợi thế về hạn ngạch 20.000 tấn, ngành mía đường vẫn chưa có tín hiệu lạc quan nào. Xuất khẩu mật ong sang Mỹ cao nhất, tiếp theo là Trung Quốc và Nhật Bản, nhưng xuất khẩu mật ong sang EU vẫn ở mức khiêm tốn. Với việc bổ sung thị trường EU, thị trường sẽ được đa dạng hóa và ngăn chặn phá vỡ của chuỗi cung ứng. Thêm vào đó, các doanh nghiệp xuất khẩu sẽ không phải bó chân khi phải tìm kiếm thị trường mới.
Theo EVFTA, các sản phẩm chế biến sâu từ hạt điều, với thuế suất từ 7-12%, sẽ giảm xuống 0%. Theo Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas), mặc dù Việt Nam là nước xuất khẩu điều lớn nhất thế giới nhưng khoảng 80% sản lượng điều thô được nhập khẩu. Hiện các nước châu Phi chuyên xuất khẩu điều thô cũng đã bắt đầu xây dựng các nhà máy chế biến để sản xuất hạt điều xuất khẩu.
Để cạnh tranh, các nước châu Phi sẽ tăng giá điều thô. Ngành điều Việt Nam được dự báo có nguy cơ mất vị trí số 1 về xuất khẩu điều. Tại hội nghị tổng kết ngành điều năm 2020, Vinacas nhấn mạnh doanh nghiệp phải chuyển sang cuộc cách mạng thứ hai là xây dựng nhà máy sản xuất hạt điều rang muối chế biến, tẩm gia vị để gia tăng chuỗi giá trị toàn cầu.
Trong một hội thảo ngành mía đường gần đây, một chuyên gia cho rằng dù EVFTA có hạn ngạch 20.000 tấn đường nhưng chưa có doanh nghiệp nào tận dụng hạn ngạch này để xuất khẩu. Tương tự, ông Lê Thanh Vân, Phó Chủ tịch Hiệp hội Nuôi ong Việt Nam cho biết, mật ong được xuất khẩu từ năm 1991 và đã có mặt ở Mỹ, Nhật Bản, EU. Trong đó, xuất khẩu mật ong sang Mỹ chiếm 80%. Sau khi EU xây dựng các hàng rào kỹ thuật nghiêm ngặt, kiểm soát chặt chẽ, và thuế suất cao, xuất khẩu mật ong trở nên cực kỳ hạn chế. Với EVFTA, mật ong được miễn thuế, nhưng đến nay, Việt Nam vẫn chưa tăng cường xuất khẩu mật ong sang thị trường EU.
With many years of experience of exporting sugar to the EU, Mr. Pham Hong Duong, Vice Chairman of Thanh Thanh Cong-Bien Hoa Joint Stock Company, said that the company exports about 30,000 tons of organic and yellow sugar annually. At the same time, products must meet strict standards, including traceability, environment, labor, and genetic modification. To export to the EU, enterprises need to develop these standards soon and head towards deep-processing because deep processing will increase the value and profit for products.
Với kinh nghiệm nhiều năm xuất khẩu đường sang EU, ông Phạm Hồng Dương, Phó Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Thành Thành Công-Biên Hòa cho biết, hàng năm công ty xuất khẩu khoảng 30.000 tấn đường vàng hữu cơ. Đồng thời, sản phẩm phải đáp ứng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt, bao gồm truy xuất nguồn gốc, môi trường, lao động, và biến đổi gen. Để xuất khẩu sang EU, các doanh nghiệp cần sớm xây dựng các tiêu chuẩn này và hướng tới chế biến sâu vì chế biến sâu sẽ nâng cao giá trị và lợi nhuận cho sản phẩm.
Similarly, the cashew industry needs to build raw material growing areas to meet the technical requirements. Having exported processed cashew nuts to many markets, Mr. Vu Thai Son, Chairman of the Board of Directors of Long Son Joint Stock Company, shared that in the past, Vietnamese enterprises could not export processed cashew nuts to the EU market due to high import tariffs. After the EVFTA took effect, the company has contacted supermarkets for distribution.
Giữa khó khăn và tình hình diện tích mía giảm 40%, ông Lê Bá Chiểu, Phó Tổng Giám đốc Công ty Mía đường Lam Sơn chia sẻ, để tồn tại 20 năm qua, bên cạnh sản phẩm đường truyền thống, công ty ông đã đa dạng hóa sản phẩm. Các sản phẩm xuất khẩu như đường phèn, đường lỏng và đường thanh. Theo ông, sản phẩm mật ong phải đáp ứng các tiêu chuẩn, hàng rào kỹ thuật mới được xuất khẩu vào thị trường EU. Với lợi thế về địa hình của Việt Nam, đàn ong có thể phát triển tốt và cho sản lượng mật cao. Tuy nhiên, để mật ong xuất khẩu được, trước mắt cần đạt các chứng chỉ quốc tế và thiết lập chuỗi phân phối trong nước.
Tương tự, ngành điều cần xây dựng vùng trồng điều nguyên liệu đáp ứng yêu cầu kỹ thuật. Từng xuất khẩu hạt điều chế biến sang nhiều thị trường, ông Vũ Thái Sơn, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Long Sơn, chia sẻ, trước đây, doanh nghiệp Việt Nam không thể xuất khẩu hạt điều chế biến sang thị trường EU do thuế nhập khẩu cao. Sau khi EVFTA có hiệu lực, công ty đã liên hệ với các siêu thị để phân phối.
Việc xây dựng thương hiệu ở nước ngoài vô cùng khó khăn nên trước mắt doanh nghiệp Việt Nam có thể chế biến hạt điều cho siêu thị để phát triển. Ông Vũ Thái Sơn cho biết, chỉ một thời gian ngắn sau khi sản phẩm lên kệ siêu thị và đảm bảo an toàn thực phẩm, các siêu thị sẽ chủ động đàm phán với doanh nghiệp chế biến. Với việc gia công cho siêu thị, doanh thu sẽ tăng đột biến vì người dân hoàn toàn tin tưởng vào thương hiệu của siêu thị.
Để phát triển các ngành hàng có nhiều tiềm năng nói trên, ông Nguyễn Quốc Toản đề nghị các hiệp hội cần xây dựng kế hoạch hợp tác với doanh nghiệp để kết nối chuỗi phân phối, tiêu thụ từ nhà nhập khẩu, siêu thị sang kênh thương mại điện tử. Chủng loại sản phẩm cần phát triển đồng bộ, thay vì thưa thớt, thay đổi phương thức sản xuất để đáp ứng yêu cầu kỹ thuật hiện đại.
Thêm vào đó, việc xác định đối tượng và sản phẩm đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật của từng thị trường là vô cùng cần thiết. Các hiệp hội cần phối hợp với các cơ quan quản lý để bảo vệ sản phẩm, tạo lợi thế xuất khẩu. Nếu chưa phát triển được chuỗi siêu thị, Bộ NN & PTNT có thể kết nối với các tham tán thương mại để quảng cáo, giới thiệu sản phẩm. Về mặt quản lý, Bộ NN & PTNT cần thực hiện mã vùng trồng, chỉ dẫn địa lý, truy xuất nguồn gốc, chất lượng, an toàn thực phẩm theo quy định của EU.